Khâm liệm là dùng vải để quấn người chết, đây là một nghi thức quan trọng trong tang lễ của người Việt Nam. Nó được thực hiện sau khi người đã khuất được tắm rửa (mộc dục) và trước khi được đặt vào quan tài (nhập quan). Mục đích của khâm liệm là để giữ cho thi hài người đã khuất được sạch sẽ, kín đáo và trang trọng. Việc sử dụng vải để bao bọc thi hài cũng thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với người đã khuất. Ngoài ra, khâm liệm còn được cho là giúp người đã khuất biết được sự ra đi của họ và chuẩn bị cho hành trình chuyển tiếp sang thế giới bên kia. Vậy thực hiện khâm liệm như thế nào và lưu ý kiêng kỵ gì khi khâm liệm? Cùng theo dõi bài viết sau.
1. Khâm liệm là gì?
Khâm liệm là một nghi thức quan trọng trong tang lễ, được thực hiện sau lễ mộc dục và trước khi nhập quan. Đây là nghi thức tiễn đưa người đã khuất sang thế giới bên kia.
Nghi thức khâm liệm bao gồm nhiều bước, từ việc chuẩn bị cỗ quan tài, thực hiện lễ trị quan, cho đến việc liệm xác. Việc liệm xác bao gồm mặc áo liệm, đắp chăn, đeo găng tay và sau đó gói buộc thi hài của họ trước khi đặt vào quan tài.
Nghi lễ khâm liệm đóng vai trò rất quan trọng. Nó thể hiện sự tôn kính đối với người đã khuất, đồng thời cũng bảo quản thi thể của họ được trang trọng, trọn vẹn,sạch sẽ.
2. Các bước khâm liệm theo phong tục tang ma của người Việt
Quá trình khâm liệm người đã mất theo phong tục ma tang được thực hiện theo các thủ tục sau:
2.1. Xem giờ tốt
Xem giờ tốt là một bước quan trọng trong nghi thức khâm liệm. Việc xem giờ tốt được thực hiện trước khi tiến hành khâm liệm nhằm đảm bảo quá trình khâm liệm được diễn ra suôn sẻ, âm dương hài hòa, không vướng phải giờ xấu hay kiêng kỵ gây ảnh hưởng đến người đã khuất và cả người sống.
Có nhiều cách để xem giờ tốt cho khâm liệm. Bạn có thể tham khảo ý kiến của thầy cúng hoặc người có kinh nghiệm, hoặc sử dụng sách tử vi, lịch vạn niên. Nên chọn giờ phù hợp với tuổi của người đã khuất và gia đình.Cần tránh những giờ xấu và kiêng kỵ theo phong tục tập quán.
2.2. Lập bàn thờ vong
Lập bàn thờ vong khi khâm liệm là một nghi thức quan trọng trong tang lễ người Việt Nam. Việc này giúp tạo nơi linh hồn người mất ngụ tạm và giúp người thân tưởng nhớ, cầu nguyện cho người đã khuất.
Để lập bàn thờ vong khi khâm liệm, bạn cần chuẩn bị một cỗ linh sa. Cỗ linh sa thường được làm bằng tre hoặc gỗ, bên trong có bài vị và hình ảnh của người mất. Ngoài ra, bạn cũng cần chuẩn bị mâm trái cây, bát hương, nến và hoa để cúng trên bàn thờ.
Mâm trái cây cúng trên bàn thờ vong thường có bưởi và chuối. Bưởi tượng trưng cho sự may mắn, còn chuối tượng trưng cho sự sung túc. Bát hương tượng trưng cho sự kết nối giữa người sống và người đã khuất. Nến và hoa tượng trưng cho sự thanh tịnh và lòng thành kính.
Sau khi chuẩn bị đầy đủ các vật phẩm, bạn cần đặt cỗ linh sa lên bàn thờ, bài vị và hình ảnh người mất vào bên trong. Bày mâm trái cây trước bài vị, bát hương bên cạnh cỗ linh sa. Thắp nến và hoa trên bàn thờ và cúng nước.
Lập bàn thờ vong khi khâm liệm là cách để thể hiện lòng thành kính và tưởng nhớ đối với người đã khuất. Đây cũng là nghi thức quan trọng giúp người thân tiễn đưa người đã khuất về nơi an nghỉ cuối cùng.
2.3. Chuẩn bị quan tài
Chuẩn bị quan tài là một bước quan trọng trong nghi thức khâm liệm. Việc này giúp giữ gìn vệ sinh, hấp thụ mùi hôi và thể hiện sự tôn kính đối với người đã khuất.
Gia đình nên chọn quan tài có kích thước phù hợp với người mất. Quan tài không nên quá nhỏ hay quá to. Bên trong quan tài, nên đặt một ít bao trà khô và trải đều dưới đáy áo quan khoảng 2 phân.
Theo quan niệm xưa, việc sử dụng trà khô sẽ giúp rút hơi của người mất, hấp thụ các dấu vết hơi thở cũng như mùi của họ. Nhờ đó giúp khí hơi không bị phát tán ra ngoài, không gây mùi và đảm bảo vệ sinh.
Ngoài ra, việc đặt bao trà khô vào quan tài cũng thể hiện sự chu đáo và tinh tế của gia đình đối với người đã khuất.
2.4. Tiến hành khâm liệm
Khi đã lựa chọn được giờ tốt thì tiến hành trải sẵn chiếu cạnh quan tài và đặt người đã khuất nằm xuống một miếng vải lớn. Phía dưới được bố trí thêm 3 chiếc đai bằng vải trắng ngang bắp chân, mông và vai.
Sau đó từ từ bọc vải từ bắp chấn đền thân rồi đến đầu cho người đã khuất, nhưng để lộ mặt. Vì trong phong tục ma chay của người Việt khi để lộ mặt như vậy để con cháu ở xa về được nhìn mặt lần cuối. Nếu không muốn để người mất lộ mặt thì gia đình có thể sử dụng một tấm vải xô mềm và che kín khuôn mặt, sau đó không mở ra nữa ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt.
Quá trình chuẩn bị cho khâm liệm sẽ được thực hiện ở trên giường (để vải dọc), khi liệm phải hạ xuống đất (để vải ngang). Điều này giúp đảm bảo thi thể người đã mất được bọc gói kín đáo. Khi tiến hành lễ niệm, thi thể của người mất thông thường được đặt trên chiếu trên mặt sàn nhà. Khăn phủ mặt và đũa dùng để ngáng miệng thường được để ở bên cạnh thi thể người đã mất.
Khi chuẩn bị cho lễ khâm liệm người chết thì người nhà tuyệt đối sáng suốt, bình tĩnh và nên thực hiện những việc làm sau:
- Dùng nước ấm, lấy khăn lau sạch cơ thể người mất sạch sẽ rồi tiến hành lấy quần áo mới thay cho họ, còn quần áo cũ sẽ gấp lại bỏ vào áo quan trong khi tẩm liệm.
- Mua một ít bao trà khô trải điều khoảng 2 phân dưới đáy áo quan khi tẩm liệm, vì trà khô sẽ giúp rút hơi của người chết không gây mùi và giữ vệ sinh cho mọi người.
- Dùng vải trắng dài rộng khoảng 1m6 trải xuống ngay ngắn rồi đặt người mất giữa tấm vải ngay ngắn. Theo phong tục của người Việt Nam, người ta thường dùng vải màu trắng để chuẩn bị linh áo. Phần phủ mặt thông thường được làm vải xô màu trắng bằng giấy bản, lưu ý không nên sử dụng vải nilon pha trộn vì chất liệu này rất khó phân hủy.
- 4 người thân trong gia đình, có con trai trưởng sẽ ở vị trí đầu người mất và những người còn lại một người ở vị trí dưới chân, một người hông trái, một người hông phải và tiến hành nắm mép vải đồng nâng lên một lượt rồi đặt nhẹ nhàng người mất vào áo quan để khâm liệm.
Sau khi hoàn thành khâm liệm, gia quyến tiến hành đặt đồ lót, đệm đầu vào tay chân cho thi thế người mất gọn gàng. Sau đó gấp chăn bên trái trước, bên phải sau, cuối cùng gấp dưới chân lên và đưa đầu xuống. Vải tiểu liệm sẽ được buộc theo cả hai chiều ngang và dọc. Sau cùng, đặt thi thể lên mảnh vải tạ quan và chuẩn bị để nhập quan.
Sau khi tiến hành khâm liệm xong thì tiến hành đến việc nhập quan và phát tang, cao phó cho người thân và bạn bè gần xa đến thăm viếng.
Gia đình có thể tham khảo thêm video về nghi thức khâm liệm dưới đây:
3. Một số điều kiêng kỵ trong lễ khâm liệm
Mỗi vùng miền sẽ có thủ tục đám ma khác nhau, tuy nhiên dù ở vùng miền nào thì khi thực hiện nghi thức tẩm liệm cần phải tránh một số kiêng kỵ sau đây:
3.1. Tránh để nước mắt rớt vào thi thể trong đám ma
Nước mắt rơi vào thi hài là một điều kiêng kỵ trong lễ khâm liệm. Theo quan niệm truyền thống, nước mắt thể hiện sự níu kéo, luyến tiếc của người thân đối với người đã khuất. Điều này có thể khiến người mất không thể ra đi bình yên, lang thang vất vưởng ở dương thế và thậm chí ảnh hưởng đến cuộc sống của người thân.
Vì vậy, trong lễ khâm liệm, người thân nên kiềm chế cảm xúc, tránh để nước mắt rơi vào thi hài. Nếu quá thương xót, bạn có thể đứng xa quan tài để khóc. Người khâm liệm cũng cần tuyệt đối giữ bình tĩnh và không được khóc.
3.2. Không được để chó mèo lại gần thi thể khi liệm
Trong quá trình khâm liệm, người ta thường kiêng kỵ để chó mèo lại gần thi hài. Theo quan niệm dân gian, chó mèo có thể khiến người qua đời bật dậy bất ngờ và biến thành cương thi. Tuy nhiên, khoa học đã chứng minh rằng điều này hoàn toàn không chính xác. Hiện tượng thi thể bật dậy thực ra liên quan đến các yếu tố vật lý và tĩnh điện, không liên quan đến chó mèo.
Mặc dù khoa học đã có giải thích, nhưng việc kiêng kỵ chó mèo trong lễ khâm liệm vẫn nên được duy trì. Việc này thể hiện sự tôn trọng đối với người đã khuất và cũng góp phần đảm bảo sự trang trọng, linh thiêng cho tang lễ.
3.3. Quan tài không được sử dụng gỗ cây liễu
Một điều kiêng kỵ trong lễ khâm liệm là sử dụng quan tài làm bằng gỗ cây liễu. Theo quan niệm dân gian, cây liễu không có hạt, tượng trưng cho việc không có người nối dõi. Do đó, sử dụng quan tài gỗ liễu cho người đã khuất được cho là sẽ ảnh hưởng đến vận mệnh của con cháu sau này, khiến họ gặp khó khăn trong việc sinh con đẻ cái.
Chất liệu gỗ thích hợp nhất để làm quan tài thường là gỗ cây bách và gỗ cây tùng. Hai loại gỗ này được cho là có khả năng bảo quản thi hài tốt, đồng thời mang ý nghĩa về sự trường thọ, may mắn và tài lộc.
Vậy trên là những thông tin giúp mọi người hiểu rõ hơn về thủ tục khâm liệm người chết trong phong tục tang ma của người Việt. Hi vọng, với những chia sẻ trên sẽ giúp mọi người có được sự chuẩn bị tốt nhất trong đám tang cũng như phòng tránh được những điều xấu xảy ra nhé.
